15.01.2024
TÜRKIYE'DE KONUT IHTIYACI ARTIYOR
Türkiye'de yillik ortalama konut ihtiyaci 800 bin adede yaklasirken, Subat ayinda yasadigimiz deprem ile birlikte ilave 650 bin yeni konut ihtiyaci ortaya cikti.
Son 20 yilda hükümetin çözüm odakli ve akilci politikalar ile kamu ve özel sektör girisimleri neticesinde konut üretimi saglanarak, toplumun barinma ihtiyaci karsilandi. Bugün yine ayni sekilde kamu Öncülügünde merkezi ve yerel yönetim isbirlikleri, özel sektör tesvikleri ve yeni finansman alternatifleri ile konut ihtiyaci karsilanabilir.
Insaat sektörü özellikle gelismekte olan ekonomilerde issizlik oranin azaltilmasi ve ekonomik büyümenin saglanmasinda önemli etkiye sahip bir sektördür. Gelismis ve gelismekte olan her ekonomide ekonomik faaliyetler üzerinde carpan etkisi yüksek olan sektörlerin basinda insaat sektörü gelmektedir. Türkiye'de Insaat sektörü, kendisine bagli yaklasik 250 ye yakin alt sektörün ürettigi mal ve hizmeti talep eden bir konumda olmasi, önemli ölçüde yerli endüstri ve dayanmasi, istihdam potansiyelinin büyüklügü, basta imalat sanayi olmak üzere diger sektörlerle yogun girdi-cikti iliskisi icinde olmasi ve yurt disinda yürütülen faaliyetlerin döviz kazandirici özelligi nedeniyle Türkiye ekonomisinin lokomotif sektörü olmaya devam etmektedir. Gayrisafi Yurt Içi Hasila'nin (GSYH) yaklasik yüzde 6'sini olusturan ve 1,5 milyon kisiye is olanagi yaratan insaat sektörünün Türk ekonomisindeki payi 30 lara ulasmis durumdadir. insaat sektörü içerisinde konut retimide önemli bir yer tutmaktadir. Türkiye'de konut uretimi yurt içi insaat sektörü retiminin yaklasik yüzde 60' ini olusturmaktadir.
2019 yilindan itibaren dünya ekonomisinin üzerindeki durgunluk insaat sektöründe olumsuz bir etki yapmistir. Dünya ve Türkiye ekonomisinin tüm alanlarinda etkili olan pandemi, 2020 yilindan itibaren insaat sektöründe de olumsuz sonuçlara yol açmistir.
Dünyada artan emtia fiyatlari, tedarik sorunu, yüksek döviz fiyatlari nedeniyle ithalatin pahalilasmasi, maliyet artisinda etkili oldu. Insaat sektöründe son iki yildir hizlanan maliyet artislari ile birlikte özellikle demir ve çimento fiyatlarinin yükselmesi üretimi olumsuz yönde etkiledi.
Türkiye Istatistik Kurumu tarafindan Haziran ayinda açiklanan verilere göre insaat maliyetinin 3'te ikisini olusturan malzeme maliyeti endeksi yillik yüzde 35,67 toplam maliyetin üste birini olusturan iscilik maliyeti ise yüzde yillik bazda 105,11 yükseldi. 2018 yilindan itibaren artmaya baslayan insaat maliyeleri, arsa fiyatlarindaki yükselis ve talebin düsmesi konut üretimini azaltti.
2017 yilina kadar artarak devam eden ve yillik 1,4 milyon adede ulasan konut retimi daha sonraki yillarda azalarak devam etti. Son 5 yildir ortalama 550-600 bin yeni konutun üretildigi ülkemizde, konut üretimi toplumun konut ihtiyacinin altinda kaldi.
Konut piyasasinda arz ve talebi etkileyen faktörler diger sektörlere göre ok daha farkli ve pek cok degiskenlik söz konusudur. Konut sektörünün özellikle küresel kriz ya da küresel salgin hastalik gibi dönemlerden ciddi olarak etkilendigi görülmektedir.
Türkiye'de son yillarda konut ihtiyacinin artmasina neden olan etmenlerin basinda nüfus artisi, göç hareketleri, kentlesme ile birlikte son dönemler de mülteci, siginmaci gibi gömen nüfusunda yasanan hareketler ile ekonomik sorunlar konut ihtiyaci üzerinde dogrudan etkiye sahipken; Subat ayinda yasadigimiz 11 ilimiz etkileyen Kahramanmaras merkezli dogal afetin olusturdugu kitlesel göc, ve ortaya çikan ani konut talebi sorunun daha da büyümesine neden oldu. Diger taraftan mevcut konut stokunun eskimesi ve plansiz yapilasma saglam konut intiyacinin büyümesinde ve konut açiginin artmasinda etkili olmaktadir.
Depremden etkilenen 13 milyon nüfusun en az yüzde 25'lik kesiminin büyüksehirlere göc, etmesi, Istanbul icinde zemini güvenli bölgelerde yeni konut arayisinin artmasi ve deprem bölgesinde kisa sürede tamamlanmasi plananan toplu konut projeleri sektöre olan ihtiyaci daha da arttirdi. Yakin tarihe kadar konut üretimindeki yetersizlik, üretimin az olmasi sorunu olustururken, bugün konut retiminin azalmasinin merkezinde konut insa etme maliyetlerinin ihtiyaç sahiplerinin karsilayabileceginden fazla oldugu gerçegi yatmaktadir. Türkiye'de yillik ortalama konut ihtiyaci 800 bin adede yaklasirken, deprem ile birlikte ilave 650 bin yeni konut ihtiyacinin oraya cikmasi konut sektöründe talebi yükseltmistir. Türkiye gayrimenkul sektöründe son 20 yilda hükümetin yerinde konut politikalar ile dar gelirlinin konuta erisimi saglandi. Konut sektörü bu sürecte elde ettigi basarilar ile ekonominin lokomotifi hâline geldi. 2003 yilindan itibaren hükûmet, vatandaslarin konut ihtiyaçlarini karsilamak, daha modern bir Türkiye insa etmek ve depreme karsi tedbir almak adina 'Acil Eylem Plani'ni devreye aldi. Toplu Konut ve Kamu Ortakligi Idaresi Baskanligi 2003'te yeniden yapilandirildi.
Baskanligin adi Toplu Konut Idaresi (TOKI) olarak degisti. TOKinin 2003 sonrasi dönemde esas amacinin konut açiginin giderilmesi adina konut uretimi oldugu ve kentsel dönüsüm konusunda da önemli adimlar atildigi bir süreç basladi. TOKi alt ve orta gelir grubuna yönelik olarak basta konut ihtiyaci yüksek bölgeler olmak üzere Türkiye'nin bircok sehrinde 2003 yilindan bugüne 1 milyon 170 bin konut üretimi gergeklestirdi. Emlak Konut, 2002 yilinda yeniden ayaga kaldirilarak 'Emlak Konut Gayrimenkul Yatirim Ortakligina dönüstü. Devlet özel sektöre daha fazla destek vermeye basladi. Bu sürecte orta ve orta üst gelir grubu içinde ozel sektör marifetiyle konut retimi yapilarak sunulan uzun vadeli finansman cözümler ile konut ihtiyaci karsilandi. Yine ayni dönemde 14 milyona yakin yeni konut üretimi icin yapi ruhsati alindi. Gectigimiz yillarda çözüm odakli ve akilci politikalar ile kamu ve özel sektör girisimleri neticesinde konut retimi saglanarak, toplumun barinma ihtiyaci karsilandi. Günümüzde ise yine ayni sekilde kamu öncülügünde merkezi ve yerel yönetim is birlikleri, özel sektör tesvikleri ve konut finansman alternatifleri ile konut ihtiyaci bir sorun olmaktan cikartilabilecektir. Konut sektöründe yasanan bu sorunlarin önümüzdeki dönemde çözülebilmesi için kamu ve özel sektör is birligi ile kisa ve orta vadeli kararli stratejik adimlar atilmasi gerekmektedir.